Elektrische stoel

Hij werd in 1856 geboren in het deel van het huidige Joegoslavië dat toen nog onder het Habsburgse rijk viel. Hij studeerde in Graz en Praag, werkte bij de telefooncentrale van Boedapest en later in het Laboratorium te Parijs. Daar werd hij 'ontdekt' door een Amerikaanse ingenieur die Edison persoonlijk kende en die Tesla's genialiteit onmiddellijk opmerkte. Hij raadde hem aan zo spoedig mogelijk naar Amerika te vertrekken en gaf hem een introductiebrief mee voor de grote Edison. Volgens de overlevering begon deze met de woorden: 'I know two great men and you are one of them; the other is this young man.'

Zijn vertrek uit Europa is ook weer een verhaal dat in twee opzichten typerend voor hem is. Hij verkocht al zijn bezittingen en kon van de opbrengst net een kaartje voor de boot naar New York betalen. Eerst raakte hij toen in zijn verstrooidheid het kaartje kwijt en vervolgens kon hij zich nog precies het nummer ervan herinneren. Toen niemand kwam opdagen om de gereserveerde plaats op te eisen mocht hij alsnog mee.

In Amerika werd hij door de norse en wantrouwige Edison, die beducht was voor elke vorm van rivaliteit, wel in dienst genomen, maar van wisselstroom wilde Edison niets weten. Al gauw brak er een conflict tussen de twee mannen uit en Tesla liep weg. Na allerlei omzwervingen en teleurstellingen kwam hij eindelijk in contact met iemand - een ingenieur van de Western Union Telegraph Company - die de genialiteit van zijn ideeën inzag en ervoor zorgde dat hij een laboratorium en een beginkapitaal kreeg. In iets meer dan een jaar - van april 1887 tot mei 1888 - ontwierp hij verschillende motoren voor wisselstroom, waaronder zijn beroemde en geniale (meerfasige) inductiemotor, plus drie verschillende systemen - éénfasig, tweefasig en driefasig - om elektriciteit door middel van wisselstroom te distribueren.

Zijn (meerfasige) inductiemotor beruste op het principe van het magnetisch draaiveld, in dit geval opgewekt door twee of meer wisselstromen die uit fase zijn. Met deze uitvinding werd in één klap een elektromotor verkregen die niet alleen efficiënt en simpel en goedkoop te bouwen was, maar die ook nauwelijks kapot kon: de rotor met de lagers waarop hij draait zijn de enige bewegende delen en dus ook de enige die kunnen slijten. Alle andere elektromotoren van die tijd moesten gebruik maken van inefficiënte glijcontacten (koolborstels) en commutatoren (stroomomkeerders), allemaal onderdelen die gemakkelijk kapot konden gaan. Voorts was dit type motor gemakkelijk voor hogere vermogens en hogere spanningen te bouwen en had een constante snelheid. Ook nu nog worden deze motoren volop gebruikt - en er valt weinig aan toe te voegen, alleen op details te verbeteren.

In de tijd dat Tesla zijn uitvinding verwezenlijkte waren er maar een paar Amerikaanse elektriciteitsmaatschappijen die met (eenfasige) wisselstroom werkten. De moeilijkheid was nu juist dat voor dat systeem geen goede motor bestond. Tesla kwam dan ook als geroepen en hij werd door een van deze maatschappijen, de Westinghouse Electric Corporation, met open armen onthaald. In korte tijd ontwikkelde deze zich met hulp van Tesla tot een gevaarlijke concurrent voor het gelijkstroomimperium van Edison. Die liet het er echter niet bij zitten en bracht heel zijn machtige propagandamachine in het geweer om wisselstroom bij het publiek verdacht te maken. Hij liet door een speciaal team alle ongelukken met deze vorm van elektriciteit in het hele land optekenen en in de pers breed uitmeten - dezelfde methode als waarmee hij eerder de gasmaatschappijen verdacht had gemaakt. Een wel heel slimme zet van hem was dat hij in het geheim een medewerker van hem naar de directeur van de Sing Sing-gevangenis stuurde om deze over te halen voortaan zijn ter dood veroordeelden met elektrische stroom terecht te stellen - wisselstroom uiteraard. Vervolgens kon hij dan het bange en onwetende publiek voorhouden hoe gevaarlijk die wisselstroom wel niet was - zie je wel, ze maken er mensen mee dood! Hij bedacht zelfs het werkwoord 'to Westinghouse' voor het op de elektrische stoel ter dood brengen van een veroordeelde.

volgende pagina