De Verlichter

Maar het mocht allemaal niet baten, daarvoor was het systeem ook te goed. Met name voor het efficiënt overbrengen van elektrische energie over grotere afstand is wisselstroom het meest geschikt en dat feit ging spoedig een belangrijke rol spelen. De Amerikaanse overheid wilde al lang de energie van de Niagara watervallen economisch benutten en had daartoe een prijsvraag uitgeschreven. Het grote probleem was om het enorme continue vermogen van het neerstortende water te distribueren, en liefst over grote afstand naar verspreide plaatsen, want om allerlei industrieën in de onmiddellijke omgeving van de watervallen te bouwen was ondoenlijk. Westinghouse besefte dat daar zijn grote kans lag, maar eerst moest hij laten zien wat het systeem van Tesla waard was. Die gelegenheid kwam in 1893, bij de Wereldtentoonstelling in Chicago, de zogenaamde Columbian Exposition (zo genoemd ter herdenking van het feit dat Amerika 400 jaar geleden was ontdekt). Westinghouse schreef zo laag mogelijk in op de aanbesteding en verwierf de opdracht om de tentoonstelling te verlichten. Tesla toog als een razende aan het werk en binnen korte tijd werd een compleet (tweefasig) wisselstroomnet gebouwd zoals we dat in principe tegenwoordig ook nog kennen: met transformatoren om de stroom onder hoogspanning over langere afstand te distribueren, met gelijkrichters voor apparaten die op gelijkstroom werken, met verschillende typen één- en meerfasige elektromotoren en natuurlijk met allerlei soorten lampen. Het publiek vergaapte zich vooral aan de zee van licht waarin de tentoonstelling baadde. Er was weer een achtste wereldwonder bijgekomen.

Nu hoefde de Niagara Commissie niet langer te zoeken. In oktober 1893 werd een contract met Westinghouse getekend en in 1895 begon de eerste generator van de eerste waterkrachtcentrale ter wereld te draaien en elektriciteit te leveren aan een aluminiumfabriek in het bijna driehonderd kilometer verderop gelegen Pittsburgh. Nu moest zelfs Edison zich gewonnen geven. Tesla was op slag wereldberoemd.

Maar het waren toch niet alleen, en misschien zelfs niet in de eerste plaats, zijn uitvindingen die hem zo beroemd maakten. Aan het eind van de vorige eeuw was elektriciteit een geheimzinnig en door de wetenschap nog nauwelijks begrepen fenomeen. In de ogen van het grote publiek had het ongeveer de status die 'straling' nu heeft - iets ongrijpbaars, je kunt het niet zien, maar het heeft grote gevolgen, het kan heilzaam zijn maar je kunt er ook aan doodgaan. En dan komt die lange, slanke, donkere tovenaarsleerling uit Europa met zijn excentrieke gewoonten en beschaafde Oude-Wereld-omgangsvormen, die wel zes talen vloeiend spreekt en die met elektriciteit omgaat en erover spreekt of het water uit de kraan is. Iemand uit de buurt van Transsylvanië, nota bene, die alle deskundigen versteld doet staan met zijn kennelijk uit het niets komende originele ideeën over een zo geheimzinnig verschijnsel. Bovendien haalde hij gewaagde en spectaculaire experimenten uit in zijn laboratorium waarbij hij bekende mensen uitnodigde. Een van die mensen was Mark Twain. De schrijver raakte diep onder de indruk van Tesla's experimenten en droeg veel bij aan de verbreiding van zijn faam. Er bestaat een foto van een van die demonstraties waarbij Tesla een brandende draadloze lamp vasthoudt (men zegt dat niemand hem dat ooit heeft kunnen nadoen) en bij een andere gelegenheid liet hij - op schoenen met isolerende zolen - een hoogfrequente wisselstroom van duizenden volts door zijn lichaam gaan en zagen de aanwezigen de vuurstralen om hem heen schieten (idem). Er verschenen in allerlei tijdschriften foto's waarop hij in zijn laboratorium zat temidden van vuurbollen en bliksemschichten - allemaal trucopnamen, maar het publiek slikte het en hoe meer het publiek slikte, hoe meer geld hij los hoopte te krijgen voor zijn toekomstige projecten.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat cultfreaks en occultisten van allerlei slag zich tot hem aangetrokken voelden en hem als een bovennatuurlijk wezen beschouwden. Hij was geboren op Venus, zeiden ze, en per ruimteschip of op de wieken van een grote witte duif (Tesla hield van duiven, hij ging dagelijks naar het park om ze te voeren en te verzorgen als ze gewond waren) naar de aarde gebracht. Nog in 1959 verscheen er een boek (Margaret Storm, Return of the Dove) over mystici waarin Tesla een voorname plaats innam en waarin hij samen met Jezus Christus van Venus afkomstig heette te zijn. Tesla was naar de aarde gebracht met het uitdrukkelijke doel kennis over elektriciteit onder de mensen te brengen en de wereld letterlijk te verlichten.

volgende pagina